tr

Filozofia ekofeministe na mëson të kërkojmë arsyen e padrejtësive ekologjike duke u nisur nga të kuptuarit tonë të padrejtësive sociale. Si dhe kur diskutojmë për natyrën dhe eksploatimin e saj, çështjet që mendimtaret feministe i shtyjnë përpara kalojnë përtej persiatjeve se në çfarë mënyra po shkatërrohet natyra dhe kërkojnë arsyen se pse po ndodh kjo. Nuk ka të bëjë vetëm me numrin e pemëve që i kemi humbur, por PSE i kemi humbur ato, si i kemi humbur dhe kush e mbanë përgjegjësinë për këtë?”, është një nga çështjet që thekson një nga perspektivat ekofeministe, “Ekologjia e Thellë”, e cila ndër të tjera niset nga parimi se ashtu si njerëzimi, e gjithë bota e gjallë ka të drejtë të jetojë dhe zhvillohet. Toka është një krijesë e gjallë, dhe njerëzit janë vetëm pjesë e këtij ekosistemi.

Ekofeminizmi konsiderohet si teori e re në teoritë feministe, e cila po vazhdon të zhvillohet tutje sidomos përkrahë ndryshimeve dhe diskutimeve që po ndodhin në botë në lidhje me shkatërrimin dhe përpjekjet për mbrojtje të natyrës. Ajo që ekofeminizmi e sfidon është pikëpamja antropocentrike e cila bazohet në besimin se njerëzit janë entiteti më i rëndësishëm në univers. Nisur nga kjo pikëpamje, civilizmi ynë ndërtohet mbi piramidat e shtypjes dhe ne priremi për të shohim botën të ndarë në kategori që dominojnë dhe kategori që duhet dominuar, kjo pastaj çon në seksizëm dhe padrejtësi mjedisore. 

Përderisa feminizmi si ideologji, lëvizje politike, e filozofi, analizon, dekonstrukton dhe sifdon shtypjen sociale që ndodh ndaj grave të bazuar në identitetin e tyre gjinor, seksizmin; ekofeminizmi duke ndjekur të menduarit feminist mbi shtypjen, analizon dhe sfidon shkatërrimin e natyrës si rezultat i raporteve shtypëse që njerëzit krijojnë mes vete dhe me natyrën.

Shkatërrimi i natyrës dhe padrejtësia sociale e kanë një shkaktar të përbashkët – mendimin hierarkik. Ne kemi tendencë t`i zbërthejmë diferencat në një hierarki vlerash – t`i vendosim disa kategori “lart” dhe të mendojmë për to si superiore dhe disa kategori tjera “poshtë” e t`i shohim si inferiore. Kështu i kthehemi idesë që një kategori duhet të dominojë një tjetër: qeniet njerëzore që e dominojnë dhe eksploatojnë botën jo-njerëzore, burrat që dominojnë gratë – është ky problemi që çon tek të dyja, tek padrejtësia sociale dhe shkatërrimi i natyrës. Andaj, në mënyrë që ta adresojmë shkatërrimin e mjedisit, neve na duhet të sfidojmë mënyrën hierarkike të të menduarit. Feministet ambientaliste argumentojnë se ne nuk mund të eliminojmë seksizmin dhe dominimin e një kategorie të njerëzve mbi një kategori tjetër pa përpjekjen për t’i eliminuar të gjitha format e dominimit, duke përfshirë dominimin e njerëzve mbi natyrën. 

Disa kritika ndaj ekofeminizmit vënë në dyshim theksin mbi shtypjen gjinore dhe jo format tjera të shtypjes, si racizmi, klasizmi, e kështu me radhë. Megjithatë, teoricientja feministe Karen Warren në librin e saj “Filozofia Ekofeministe” shpjegon se duke pasur në theks gratë, mund të ekspozohen tiparet e sistemeve të ndërlidhura të dominimit njerëzor. Disa nga qasjet apo pozicionet e ekofeminizmit sipas Warren janë: ndërlidhja historike, konceptuale, socio-ekonomike, gjuhësore, simbolike dhe letrare, shpirtërore dhe fetare, epistemologjike, politike dhe etike. Për më tepër, nëse e mendojmë feminizmin si të ndërthurur dhe rrjedhimisht edhe ekofeminizmin si të ndërthurur, nuk kemi zgjidhje tjetër pos ta mendojmë ekofeminizmin në ndërlidhje me çdo kategori sociale apo identitet tjetër, korniza analitike e ndërthurjes është e pandashme prej feminizmit dhe rrjedhimisht e pandashme edhe nga ekofeminizmi si rrymë e veçantë.  

Ekofeminizmi adreson paralelet në mes të eksploatimit të natyrës dhe shtypjes së grave që nisen nga e njejta premisë – natyra dhe gratë konsiderohen si kategori që duhen dominuar dhe në shërbim të atyre që dominojnë. Sipas Ariel Salleh, të dyja, natyra dhe gratë shihen si resurse – “dominimi i grave dhe i trupave të grave në një sistem kapitalist patriarkal është identik dhe i ndërlidhur me dominimin dhe eksploatimin e natyrës.” 

Nisur nga kjo, ashtu siç argumenton Karen Warren: “Natyra është çështje feministe”, dhe si e tillë, shkatërrimi i saj si problem i krijuar nga ne njerëzit, kërkon përgjigje feministe.

✎ Mirishahe Syla

© PRIZMA MEDIUM

Ky editorial është prodhuar me mbështjetjen financiare të Fondacionit të Kosovës për Shoqëri të Hapur. Pikëpamjet e shprehura në këtë publikim janë të Shoqatës Media e Prizrenit dhe në asnjë mënyrë nuk mund të konsiderohen si qëndrim i Fondacionit të Kosovës për Shoqëri të Hapur.