Ka një nga 120 vendet në Parlamentin e Kosovës; në mes tyre, ajo shërben në një nga 20 vendet e ndara për komunitetet. Fidan Jılta, e cila u zgjodh deputete nga komuniteti turk, përfaqëson jo vetëm komunitetin e saj dhe jo vetëm komunitetet, por edhe popullin e Kosovës. Ajo është gjithashtu anëtare e Komisionit të Ekonomisë, Industrisë, Sipërmarrjes dhe Tregtisë, Komisionit të Administratës Publike,Qeverisjes Lokale, Medias dhe Zhvillimit Rajonal pranë Kuvendit. Kur renditen kaq shumë tituj, del në pah çështja se cila lëndë si trajtohet dhe si përfaqësohet. Për ngarkesat e punës në parlament dhe përfaqësimin e komuniteteve diskutuam me deputeten Fidan Jılta. Madje, Fidan Jılta shprehet se ata janë të lidhur me çdo çështje dhe thotë: “Sigurisht që duhet të jemi më luftarakë në çështjet tona të brendshme dhe t’i kërkojmë të drejtat tona”. 

Cilat janë çështjet kryesore që vijnë në agjendën tuaj në Kuvendin e Kosovës, si në përgjithësi ashtu edhe në raport me komunitetet? Ju jeni anëtare e dy komisioneve parlamentare, jeni në grupin e komuniteteve, cilat çështje, së bashku me këto tema kryesore, ju okupojnë më shumë?

Çdo çështje që është në agjendën tonë e trajtojmë në komisione. Përveç kësaj, për shkak se ne i përfaqësojmë komunitetet, jemi më të lidhur për çështjet që i shqetësojnë ato. Kësaj i shtohen edhe kërkesat e publikut. Kështu, ne merremi më shumë me problemet brenda komuniteteve. 

Këtë vit më së shumti probleme kemi pasur me tekstet shkollore. Siç e dini, tekstet shkollore u botuan sipas kurrikulës së re. Mirëpo, këto libra të botuar janë përkthyer nga shqipja dhe ka pasur shumë gabime në përkthime. Të gjitha ankesat u shtuan që nga fillimi i shkollave dhe ne u ndalëm mbi këtë. Ne kemi punuar me Ministrinë e Arsimit për korrigjimin e librave në fjalë. U formuan komisione për rregullimin e tyre.

Pra, si e gjetët një zgjidhje për këtë?

Është hapur një shpallje (konkurs) nga Ministria e Arsimit. Mësimdhënësit aplikuan. Nuk është bërë asnjë aplikim për disa kurse. Këtu ne i përfshimë mësimdhënësit në lëndë duke i ftuar ata një nga një. U parashikua që në komisionet e ngritura nga Ministria e Arsimit për korrigjimin e librave të ishin të pranishëm një mësues i lëndës dhe një mësues i gjuhës. Librat do të shqyrtohen për editim nga këto komisione. Më pas librat do të ribotohen, pasi të kenë kaluar sërish nga kontrolli i mësimdhënësve të gjuhës.

Botimi i librave me përkthime të gabuara na trishtoi dhe na shqetësoi shumë. Ky problem nuk lidhet vetëm me turqishten, probleme të ngjashme ka pasur edhe në librat boshnjakë. Si deputetë të komunitetit, ne përpiqemi t’i përfaqësojmë të gjitha komunitetet. Kemi shumë probleme të përbashkëta. Ndonëse këtë mandat nuk kam qenë në komisionin e arsimit, për me këto çështje kam qenë veçanërisht e interesuar, pasi vij nga sektori i arsimit.

Cilat janë axhendat tuaja në komisione?

Në komisionin për ekonomi kemi çështje më të përgjithshme që kanë të bëjnë me tërë Kosovën. Nuk janë vetëm problemet që shqetësojnë shoqërinë turke. Në këtë periudhë kriza energjetike ka qenë një çështje ku ne jemi fokusuar shumë. Kemi pasur punë edhe me komisionin për mediat. Kjo është një fushë që lidhet drejtpërdrejt me çështjet që shqetësojnë edhe komunitetet. Pasi përfaqësimi i komuniteteve në media është një çështje e rëndësishme. Duke filluar nga RTK-ja, jemi fokusuar në përfaqësimin e komuniteteve edhe në media të tjera. Ne synojmë të ofrojmë një përfaqësim më të mirë në media. 

Në rendin e ditës sonë si deputetë janë shumë çështje dhe probleme. Ka pasur edhe disa çështje lidhur me funksionimin e Zyrës për Komunitete në kuadër të Kryeministrisë. Ekziston një buxhet i ndarë për komunitetet aty. Nga kjo mund të përfitojnë edhe shoqatat dhe mediat e komunitetit. Por mund të them se asnjë komunitet nuk ka përfituar sa duhet apo ka përfituar shumë pak këtë vit. Edhe pse, të rinjtë që janë anëtarë të komuniteteve tani po i bëjnë aplikimet e tyre për projekte shumë mirë dhe në mënyrë profesionale. Fatkeqësisht, ka pasur mungesë të mbështetjes. 

Kur shikojmë fushën mediatike, çfarë mund të thoni për median e komunitetit? A ekziston një strukturë që mund t’i plotësojë nevojat e komunitetit? Është përmendur shpesh se në komunitetin turk ka mungesë të mediave, por si është situata në përgjithësi?

Kur shikojmë mediat e komunitetit, nuk mund të themi se jemi në një situatë shumë të mirë. Ne kemi nevojë për media për përfaqësim, por nuk jemi të organizuar. Edhe komuniteti boshnjak është në një situatë të ngjashme me komunitetin turk. Këtë vlerësim po e bëj në krahasim me stafin e kualifikuar. Mendoj se kemi kuadro me të rinj të arsimuar në këtë fushë, por nuk kemi një media dhe përfaqësim të organizuar. Sepse të rinjtë tanë janë rritur, por kjo nuk reflektohet në një aktivitet të mundshëm. Ata nuk janë të përfaqësuar në mënyrë adekuate si komunitete as në mediat ekzistuese.

Problemet me përfaqësimin vazhdojnë edhe në institucionet publike. Si rregullim ligjor është përcaktuar një normë prej 10% për përfaqësimin e komuniteteve, por nuk është specifikuar se sa do të jetë për cilin komunitet dhe zbatimi nuk është i saktë. Për të dhënë një shembull, mund të them se komuniteti romë, ashkali dhe egjiptian kanë përfituar më shumë nga kjo normë kohëve të fundit.

Përfaqësimi i komuniteteve në një zonë luftimi

A ekzistojnë të njëjtat probleme në çështjet që lidhen me cilësinë? Për shembull, edhe komuniteti romë i qaset kësaj çështjeje në mënyrë kritike. Mund të ketë situata ku njerëzit punësohen vetëm si pastrues në pozita më të ulëta ose në sektorin e shërbimeve. As kjo nuk është praktika e duhur. Keni ndonjë pikëpamje në këtë drejtim?

Sigurisht që kam! Tema me të cilën jemi marrë më së shumti muajin e fundit lidhej me këtë ligj për zyrtarët publik. Sepse të paktën 10% e përfaqësimit që u jepet komuniteteve duhet të jetë në të gjitha nivelet. Në këtë ligj të fundit, hoqën frazën “në çdo nivel”. Kemi pasur shumë probleme me këtë. U deshën disa javë para se të përmbushnim këtë kërkesë. Edhe nëse luhet një fjalë, i gjithë kuptimi mund të ndryshojë dhe as ky kriter 10% për përfaqësim nuk plotësohet, por pas kësaj do të ishte shumë më e vështirë. 

Si e shihni përfshirjen e komunitetit në të gjitha çështjet e shoqërisë kosovare në përgjithësi? Pasi në përgjithësi, çdo komunitet duket se është i preokupuar me çështjet e veta dhe është më i tërhequr nga çështjet kombëtare. A reflekton kjo tek ju në Kuvend? Si është situata?

Disa çështje janë të përbashkëta për të gjitha komunitetet. Por ka edhe çështje individuale që shqetësojnë çdo komunitet. Jemi në grupin e komuniteteve të cilat përfaqësohen nga disa parti politike, por brenda këtij rrethi të madh është edhe një rreth i vogël. Secili ka edhe problemet e veta. Për shembull, ekziston çështja e egjiptianëve që festojnë festën e tyre kombëtare. Por për të bërë këtë ndryshim në ligj nevojitet vota e të gjitha komuniteteve dhe serbët nuk kanë marrë pjesë në këto seanca. Ndaj kemi kohë që nuk mund ta kalojmë këtë ligj në Kuvend. Kur është e nevojshme, të gjitha komunitetet mund të bëhen një. Por, kur bëhet fjalë për interesat e komuniteteve, të gjithë luftojnë për veten e tyre.

Çfarë do të thonit për marrëdhëniet me komunitetin shumicë?

Kur shikojmë qeverinë aktuale, ajo tashmë ka shumicën në Parlament. Kështu që ata nuk kanë shumë nevojë për ne. Në këtë rast, ne nuk jemi në gjendje t’i zbatojmë disa nga të drejtat tona kundër tyre. Pasi, situata e mbrojtjes e vetëm të të drejtave të veta ndërmjet komuniteteve ndonjëherë mund të na vërë në një situatë të vështirë. Për shembull, si në rastin e zgjedhjes së nënkryetarit të komunës së Prizrenit mes turqve dhe boshnjakëve… ne nuk jemi në gjendje të mbështesim as njëri-tjetrin.

A do të dëshironit që anëtarët e komunitetit të përfshiheshin më shumë në çështjet e përgjithshme dhe kombëtare?

Ne duhet të jemi aty për çështjet kombëtare dhe për çështjet që shqetësojnë publikun e gjerë. Sepse këtu jetojnë edhe njerëzit tanë. Por sigurisht, ne duhet të jemi më luftarakë në çështjet tona të brendshme dhe të kërkojmë t’i drejtat tona. Për çështje të përgjithshme, për shembull, ne jemi marrë me ligjin e pagave. Kjo sigurisht ka të bëjë edhe me komunitetin tim. Një situatë e ngjashme ishte edhe për grevën. Aty dëmtohen edhe fëmijët edhe mësuesit tanë. Prandaj, edhe ne duhet të marrim pjesë në proceset vendimmarrëse që i shkaktojnë këto situata.

Në përgjithësi, anëtarët e komunitetit veprojnë me mendimin e shumicës dhe e ndjekin atë. Nëse nuk ka çështje ekstreme, ato përfshihen në këtë unitet. Mendoj se ata mund të ngrisin mjaftueshëm zërin e tyre për këto çështje. 

Ekziston një pikë tjetër e rëndësishme. Në disa sektorë, përfaqësimi ynë është i ulët dhe veçanërisht komunitetet në pension nuk po zëvendësohen. Ne vazhdojmë të luftojmë për këto çështje. Në përgjithësi nuk kemi përfaqësim të mjaftueshëm.

Intervista: Esin Muzbeg

“Kjo intervista përkrahet nga programi i Fondacionit Kosovar për Shoqëri Civile (KCSF) ‘EJA Kosovë’, bashkëfinancuar nga Agjencia Zvicerane për Zhvillim dhe Bashkëpunim (SDC), Suedia dhe Qeveria e Dukatit të Madh të Luksemburgut.”