Bota aktualisht po përjeton epideminë më të rëndë ndonjëherë të gripit të shpendëve. Një lloj shumë ngjitës i virusit të gripit të shpendëve, H5N1, ka vrarë qindra mijëra zogj të egër dhe miliona shpendë dhe vazhdon ta bëjë këtë.
Pra, çfarë është gripi i shpendëve?
Gripi i shpendëve është një sëmundje e shpendëve të egër dhe shpendëve shtëpiakë, që na ka rrethuar për gati një shekull. H5N1, i cili u zbulua për herë të parë në Kinë në vitin 1996 dhe është rishfaqur herë pas here, është lloji më i zakonshëm i virusit sot. Përgjithësisht rastet e gripit të shpendëve janë të përqendruara në muajt e vjeshtës dhe të dimrit, por tabloja që pamë këtë vit tregoi se sezoni i gripit të shpendëve zgjati shumë më gjatë në krahasim me vitet e mëparshme dhe virusi qarkullonte edhe në muajt e verës. Zogjtë që udhëtojnë dhe shumohen në koloni të mëdha, veçanërisht gjatë muajve të ngrohtë, ofrojnë kushte ideale për përhapjen e virusit.
Epidemia filloi për herë të parë në tetor të vitit 2022 kur disa vizonë të ngordhur u gjetën në një fermë në Galicia, në veriperëndim të Spanjës. Veterinerët fillimisht menduan se kjo gjendje mund të shkaktohej nga koronavirusi. Megjithatë, testet treguan se kafshët në fermë ishin të infektuara me virusin shumë patogjenik H5N1 të gripit të shpendëve. Më shumë se 50,000 vizonë u vranë në fermë për të ndaluar përhapjen e virusit.
Virusi filloi të përhapet nga zogjtë tek speciet e tjera përmes kontaktit të drejtpërdrejtë me jashtëqitjet ose kufomat e shpendëve të infektuar. Është shqetësuese që virusi është përhapur në një numër gjitarësh si vidra, luanët e detit, rakunët, dhelprat dhe foka.
Por epidemia e vizonit duket të jetë një rast i rrallë ku gjitarët ia transmetojnë sëmundjen njëri-tjetrit dhe jo përmes kontaktit të drejtpërdrejtë me një zog të infektuar. Një pjesë e problemit është rritja intensive e kafshëve në fermat e vizonit. Infeksioni përhapet me shpejtësi tek gjitarët shumë të ndjeshëm, për shkak se ato mbahen të mbyllur në një numër të konsiderueshëm. Duke e hulumtuar virusin e marrë nga vizonët, u zbuluan shumë mutacione dhe zbuluam se një nga këto mutacione lejoi “virusin të riprodhohej më mirë tek gjitarët”.
Në fakt, megjithëse zogjtë e egër kanë qenë nikoqirë të viruseve të gripit për një kohë të gjatë, këto viruse nuk ishin shumë ngjitëse apo të dëmshme. Megjithatë, kur këto viruse, të cilët janë të padëmshëm për zogjtë e egër, përhapen në fermat e pulave apo të fabrikës ku mijëra kafshë janë të përqenduar në kotece, sëmundja përhapet me shpejtësi dhe virusi mund të ndryshojë lehtësisht. Këto viruse që pësojnë mutacion më pas mund të transmetohen nga shpendët te kafshët e egra, të transportohen në distanca të mëdha gjatë migrimeve të tyre të gjata dhe të infektojnë edhe specie të tjera.
Pra, pse shpërthimi i gripit të shpendëve këtë vit është i ndryshëm dhe më shqetësues? Më shumë zogj të egër se kurrë më parë kanë ngordhur nga epidemia e gripit të shpendëve këtë vit. Shumë lloje shpendësh detarë u prekën nga kjo epidemi. Numri i vdekjeve të shpendëve në SHBA dhe Evropë është mbi 160 milionë, dhe vala aktuale e gripit të shpendëve është më e keqja ndonjëherë. Ne po përjetojmë një epidemi të paprecedentë të sëmundjes së kafshëve të egra që po përhapet me një ritëm të jashtëzakonshëm. Disa vende, si Kina, kanë filluar të vaksinojnë shpendët shtëpiakë për të luftuar epideminë. Megjithatë, kjo nënkupton edhe aplikimin e kontrolleve shumë të rrepta të eksportit. Pavarësisht nga kufizimet tregtare të vaksinimit të shpendëve në Francë dhe Holandë, testimet e vaksinave kanë filluar për të kontrolluar epideminë e gripit të shpendëve.
A është gripi i shpendëve i rrezikshëm për njerëzit?
Gripi i shpendëve ka qenë në jetën tonë prej kohësh, por prej rreth një shekulli ai prek vetëm kafshët që mbahen në kotece. Ndërsa ka pasur disa raste të infektimit të njerëzve nga H5N1, Organizata Botërore e Shëndetësisë ka deklaruar se deri më tani nuk ka prova të transmetimit nga një njeri te tjetri dhe rreziku i transmetimit nga njeriu në njeri i gripit të shpendëve është i ulët. Shkalla e vdekshmërisë njerëzore vlerësohet të jetë rreth 50 përqind, por kjo ndryshon sipas vendit dhe llojit (nëntipit) të virusit të vëzhguar.
Të dhënat nga Kamboxhia në muajin shkurt tregojnë se situata është shqetësuese. Më 16 shkurt, një vajzë 11-vjeçare në Kamboxhia vdiq pasi u infektua me virusin H5N1. Megjithëse babai i saj gjithashtu nuk tregoi simptoma, testi i tij rezultoi pozitiv.
Të dhëna si këto sugjerojnë se virusi H5N1, i cili po shkatërron popullatat globale të shpendëve, mund të përbëjë kërcënimin më të madh pandemik të disponueshëm për botën pas Covid-19. Ndërsa virusi vazhdon të evoluojë dhe të lëvizë nga kafsha në kafshë, mund të vijë dita kur të evoluojë për t’u përhapur më shpejt midis njerëzve. Kjo është arsyeja pse OBSH dhe organizata të ngjashme monitorojnë nga afër rastet e gripit të shpendëve çdo vit.
✎Şeyma Celina Suroy
