Tashmë janë bërë të shpeshta rastet kur qytetarët mobilizohen kur u cenohet mjedisi në të cilin ata jetojnë pavarësisht që ende ka vetëdije shumë të ultë për rëndësinë e mbrojtjes së natyrës. Në shtetet e Ballkanit, viteve të fundit është dëgjuar shpesh për shembuj të mirë që shpërfaqin mobilizim qytetarë për kauza mjedisore pavarësisht etnisë, fesë, gjinisë apo përkatësisë politike.
Një rast i ngjashëm sikurse ai i mobilizimit të qytetarëve në fshatin Biti në Kosovë dhe atij në fshatin Krushçicës në Bosnje, kundër ndërtimit të minihidrocentraleve në lumenj, ka ndodhur edhe në fshatin Rakita në Serbi.
Gjatë viteve të fundit, në Serbi është planifikuar ndërtimi i më shumë se 800 mini hidrocentraleve, shumë prej të cilëve janë planifikuar të ndërtohen në zona të mbrojtura, duke kërcënuar mjedisin natyror. Në vitin 2019, rreth katër mijë njerëz u mblodhën në sheshin Studenti në Beograd për të protestuar kundër ndërtimit të hidrocentraleve të tilla në Serbi. Protesta u organizua nga nisma “Të mbrojmë lumenjtë e Stara planinës” (Let’s defend the rivers of Stara planina -ORSP), së bashku me organizata si “Savski nasip”, “E drejta në ujë” (Right to Water) “Të mos e mbysim Beogradin” (Let’s Not Drown Belgrade NDMBG), “Studentët nuk do t’i japin lumenjtë (Students won’t give away rivers) dhe organizata të tjera. Sipas organizatorëve, qëllimi i tubimit ishte të kthente vëmendjen e publikut drejt problemeve të shkaktuara nga minihidrocentralet.
Në vitin 2017, ambientalistët iu bashkuan komunitetit në fshatit Rakita në juglindje të Serbisë në kundërshtimin e ndërtimit të minihidrocentralit nga investitori Goran Belić. Në vitin 2017, Ministria e Mbrojtjes së Mjedisit i kishte dhënë lejen mjedisore investitorit për të ndërtuar minihidrocnetralet në lumin e fshatit Rakita. Mirëpo në janar të vitit 2019, ministria ia ndaloi investitorit të kryente çfarëdo pune në fshatin Rakita dhe e urdhëroi atë të kthejë vendndodhjen në gjendjen fillestare – që do të thotë të heqë 300-350 metra tuba nga shtrati i lumit sepse punimet ishin kryer në kundërshtim me kushtet e nxjerra nga Instituti për Ruajtjen e Natyrës së Serbisë në shtator të vitit 2018. Inspektorët kishin konstatuar gjithashtu se është aktivizuar një rrëshqitje dheu në nivelin e burimit të ujit në bregun e djathtë të lumit, si dhe është shkatërruar flora në bregun e majtë.
Në anën tjetër, investitori jo vetëm që nuk e kishte respektuar urdhërin e autoriteteve për të ndaluar punimet dhe të rikthente hapësirën në gjendjen e mëparshme por kishte vazhduar punimet deri në përfundimin e tyre. Kështu, në gusht të vitit 2020, qindra aktivistë dhe qytetarë të shqetësuar u mblodhën në fshatin Rakita të udhëhequr nga nisma mjedisore “Let’s defend the rivers of the Stara Planina” e cila bëri thirrje të hapur për të gjithë qytetarët e interesuar që të shkojnë në Rakita dhe të ndihmojnë në tërheqjen manuale të tubave nga lumi. Kësaj thirrje iu përgjigjën jo vetëm aktivistë dhe ambientalistë, por edhe disa figura politike të opozitës. Aktualisht, grupi joformal “Let’s defend the rivers of the Stara Planina” në faqen e tyre në facebook, numëron rreth 45 000 anëtarë dhe përkrahës.
Fshati Rakita pranë kufirit serbo-bullgar ka dhënë një pasqyrë të asaj se me çfarë përballen komunitetet lokale në Ballkan kur kundërshtojnë projektet të tilla të dëmshme në pronat e tyre – pasi ata janë kërcënuar dhe akuzuar për dhjetëra kundërvajtje.
Ky lajm është prodhuar me mbështjetjen financiare të Fondacionit të Kosovës për Shoqëri të Hapur. Pikëpamjet e shprehura në këtë publikim janë të Shoqatës Media e Prizrenit dhe në asnjë mënyrë nuk mund të konsiderohen si qëndrim i Fondacionit të Kosovës për Shoqëri të Hapur.
