Bienalet në një pikë janë padyshim një fushë rezistence!

E nderuara Övül, fillimisht do të doja të filloja duke ju pyetur se çfarë rrugëtimi keni nisur me Bienalen Autostrada këtë vit, çfarë përfshin ky rrugëtim dhe si do të vazhdoi?

Ishte shumë, shumë e veçantë për mua dhe bashkëkuratoren time Johanna Warsza që mundëm të zhvillonim një ngjarje kaq të bukur në Kosovë me një ekip kaq të mirë. Ne kontaktuam njëra-tjetrën afërsisht në maj 2020 dhe bëmë vizitën tonë të parë këtu, në muajin shtator. Ishte një proces me punë mjaft intensive. Sigurisht, të gjitha hulumtimet dhe takimet që bëmë u formësuan në bazë të kushteve të pandemisë. Që në fillim na lanë shumë përshtypje njerëzit që takuam këtu, dashuria e tyre për këtë qytet dhe vendosmëria për të zgjidhur problemet e këtij qyteti e vendosmëria e tyre për të ruajtur kulturën e këtij qyteti. Dhe, ne i vendosëm vetes për bazë aftësinë e kësaj bienaleje, për t’iu përgjigjur pyetjeve të shtruara prej tyre. Pastaj e gjithë puna u zhvillua duke iu shtuar procesit të kësaj përgjigjeje. E quajtëm “What if a journey”, “Po sikur të jetë një udhëtim”. E sigurisht, gjithmonë kemi menduar për udhëtimin tonë nga Berlini në Prizren, Prishtinë e Pejë – si një udhëtim të pafund. Në fakt, ne menduam gjithashtu se i gjithë vendi ishte formësuar rreth udhëtimeve të tilla. Rrugët që i kalon vazhdimisht diaspora; që jeton jashtë vendit dhe ende është besnike ndaj Kosovës dhe rrugëtimi i tyre i vazhdueshëm në këtë vend, përbënin një element të rëndësishëm të festivalit, i cili na bëri shumë përshtypje.

Epo, përveç këtij rrugëtimi, cilat fakte apo koncepte të tjera kyçe ndikuan në konceptin e bienales?

Për të përmendur fjalë kyçe të tjera të rëndësishme, njëra ishte “infrastruktura”, tjetra ishte “pafundësia, vazhdimësia” dhe një ishte si të përkthehej në turqisht “afërsia, përafrimi, domethënë disponimi i negocimit të lidhjes emocionale, duke përfshirë privatësinë”.

Pra, a mund të flasim për funksionet e bienaleve brenda fushës së politikave kulturore sot?
A është një aventurë rezistence?

Kur Autostrada Bienale u themelua nga tre themeluesit e saj, të cilët vinin nga fusha krejtësisht të ndryshme, por ishin tërësisht të përkushtuar ndaj artit, pyetjet e para që lindën ishin “Pse na duhet një tjetër bienale?, Cili është fenomeni që e bën bienalen mbështetëse të fushës kulturore?” Sepse në fund të fundit, sidomos në 20-25 vitet e fundit, bienalet janë bërë elemente të rëndësishme të politikave kulturore të vendit dhe politikave kulturore të qytetit dhe pak edhe janë instrumentalizuar. Sepse kur themi bienale, natyrisht, nuk mund të flasim për një strukturë të vetme homogjene. Janë disa bienale që synojnë realisht t’i ngritin fushat e artit si fushë rezistence, t’i mbajnë gjallë dhe t’i forcojnë më tej marrëdhëniet e tyre me botën e jashtme, por kemi disa bienale, si bienalja e Venecias, që janë bërë tradicionale, që është harruar edhe pse ka nisur, në kuptimin e më shumë shfaqjeve që vazhdojnë të kryejnë një ritual, përbërja e të cilave nuk vihet fare në dyshim.

Prandaj, a mund të bëjmë dallimin midis bienaleve dhe të themi se bienalet funksionojnë në fakt si një rezistencë e rëndësishme sot?

Si dikush që u lind dhe u rrit në Ankara dhe e kaloi zhvillimin e saj personal në Stamboll, i kushtoj shumë rëndësi Bienales së Stambollit. Po të mos ishte Bienalja e Stambollit, gjithsesi nuk do të punoja si kuratore sot. Dhe e di që shumë nga miqtë e mi, si unë, u rritën nga kjo bienale dhe u orientuan drejt pozicioneve të ndryshme në artin bashkëkohor, jo vetëm në Turqi, por në mbarë botën.

Në fund të fundit, kjo nuk është thjesht një ekspozitë, natyrisht, ekspozita është një strukturë shumë e rëndësishme e bienaleve, por ato krijojnë një burim edukativ, një strukturë edukative dhe kjo nuk është vetëm për artin bashkëkohor. Sepse, shqetësimet tona janë gjithmonë të lidhura me botën kulturore, socio-politike. Natyrisht, ne nuk kemi ndërmend ta ndryshojmë papritur botën, ose e dimë se sa e trilluar do të ishte të thuash një gjë të tillë. Por, si kuratorë, ne synojmë të jemi në vendin e duhur në çdo kohë, t’i bëjmë pyetjet e duhura dhe duke i bërë këto pyetje së bashku me artistët ta zgjerojmë këtë vizion gjatë këtij procesi të gjatë të ndryshimit nëpër të cilën do të kalojë bota.

E po, a mund t’i marrim mendimet tuaja për zbatueshmërinë dhe reflektimin e saj në praktikë?

Sigurisht, kjo është një fushë shumë e re, një fushë ku mundësitë e arsimimit nuk janë të disponueshme në pjesë të caktuara të botës dhe kur e shikon, mund të shfaqë situata shumë elitiste, shumë klasore dhe shumë introverte në pika të caktuara. Por ekzistenca e Bienales së Stambollit dhe trajnimi si asistente e një artisti në Bienalen e Stambollit dhe më pas puna në fusha të ndryshme të bienales të mësojnë t’i bësh këto pyetje. Këtu ekziston një situatë që është zhvilluar me pak praktikë të themi.

Prandaj në një pikë, bienalet janë një fushë rezistence. Ekzistojnë misione afatgjata dhe ne mendojmë se është e rëndësishme që unë dhe Joanna si kuratore të mendojmë për këto ekspozita në ato misione.

Gjithmonë kemi menduar për ekzistencën e një bienaleje të tillë në Kosovë. Me fjalë të tjera, ne i kemi kushtuar shumë rëndësi kujtimit të saj, si një zonë rezistence dhe hapjes së një hapësire eksperimentale për pyetjet në botë që duam t’i parashtrojmë dhe t’iu përgjigjemi. Sepse nëse ka një gjë në Kosovë, është një lloj raporti anarkist punk, që njerëzit e kanë krijuar me përkushtimin e tyre ndaj jetës, që është shumë e rëndësishme për ne. Dhe kështu lexojmë: “Se ata janë gjithmonë të hapur për të provuar risitë, të hapur ndaj risive”, dhe si të gjitha organizatat kulturore në Kosovë, si dhe organizatat politike, përfaqësohen nga shumë të rinj.

E dashura Övül, ju falënderoj shumë për kohën tuaj.

Falemnderit edhe nga unë!

Intervistë: Bengi Muzbeg

*Kjo përmbajtje është përgatitur me mbështetjen e CHwB Kosova dhe platformës GërrGërr