Aktivizmi i grave për mbrojtjen e mjedisit, duke shtyrë përpara edhe idenë e Ekofeminizmit, dita-ditës po përhapet në shtetet e rajonit, megjithëse ka hapësirë për fuqizim të mëtejmë, është thënë gjatë një tryeze të diskutimit të mbajtur në Prizren. Në këtë ngjarje të organizuar nga “Prizma Medium”, aktivistet e shquara nga shtetet e ndryshme të rajonit kanë shpalosur pikëpamjet e tyre lidhur me Ekofeminizmin, sikurse edhe angazhimin konkret rreth çështjeve të caktuara mjedisore në vendet përkatëse. 

Gjatë diskutimeve, aktivistet: Mirishahe Syla (Kosovë), Natasha Gligorijeviq (Serbi), Nina Pantoviq (Mali i Zi) dhe Gresa Hasa (Shqipëri) ndarazi kanë argumentuar se si ekofeminizmi është ideologji dhe lëvizje që i sheh ndryshimet klimatike, barazinë gjinore dhe padrejtësinë sociale më gjerësisht si çështje të lidhura me dominimin patriarkal në shoqëri. Ato kanë sqaruar më hollësisht se si Ekofeminizmi lidh dominimin dhe shtypjen e grave, me shfrytëzimin e shfrenuar të natyrës nëpërmjet metodave dhe qëndrimeve patriarkale.

Në hapje të tryezës, nikoqirja e këtij takimi, Adelina Hasani nga Prizma Medium ka theksuar se aktivizmi i grave në përgjithësi ka hapur një diskutim të ri për Ekofeminizimin dhe për mbrojtjen e mjedisit, duke shpërfaqur se si është e lidhur ngushtë dhuna ndaj grave me shkatërrimin e mjedisit.  

“Ekofeminizmi ka për qëllim që ta luftojë dominimin, respektivisht dominimin e burrave ndaj grave, por edhe dominimin e njeriut ndaj natyrës”, ka thënë ajo, përderisa ka njoftuar të pranishmit edhe me disa prej gjetjeve të një hulumtimi për këtë çështje, që si tërësi do të publikohet në javët në vijim.   

Sipas saj, dhuna ndaj grave dhe shkatërrimi i natyrës e kanë një emër të përbashkët dhe ai është sistemi patriarkal. “Pritjet janë që në vitet e ardhshme, lëvizjet e gjelbra me integrua edhe identitetin gjinor, për të parë se cilat janë efektet më negative që ndikojnë tek gratë”, ka shtuar Hasani.  

Aktivistja nga Kosova Mirishahe Syla ka treguar se raporti i njeriut me natyrën është një raport shtypës, njëjtë siç është raporti mes gjinive në shoqëri. 

“Në të njëjtën mënyrë qysh njerëzit përgjatë zhvillimit industrial e kanë parë natyrën si diçka që është në shërbim tonin, si diçka që duhet me eksploatu dhe me e përdor për zhvillimin tonë, si akter pasiv, në të njëjtën formë edhe në shoqëri raportet që janë krijuar, burrat në këtë rast që e kanë pas fuqinë i kanë parë gratë si klasa e dytë e njerëzve, si klasë pasive që shfrytëzohet për qëllime patriarkale. Në këtë rast për shembull, riprodhimi i grave është parë në të njëjtën mënyrë qysh shihet riprodhimi i tokës, pra përdoret për interesat e një klase të caktuar”, ka thënë ajo. Gjithashtu ka theksuar se Ekofeminizmi pikësëpari duhet kuptuar në aspektin filozofik. “Ideja e Ekofeminizmit si teori është kryekëput në rrafsh filozofik, për shkak që nuk mundemi me fol për numra ose anën teknike pa e kuptuar se prej nga po vjen shtypja”, ka thënë Syla. 

Natasha Gligorijeviq nga Serbia ka bërë të ditur se gjatë tri viteve të fundit janë paraqitur çështje të shumta mjedisore, jo vetëm në Serbi, por në të gjitha vendet e rajonit. Sipas saj ndonëse gratë janë aktive në këto kauza, megjithatë zëri i tyre nuk dëgjohet sa duhet, shkaku i dominimit të burrave. 

“Puna në terren ka treguar se kurdo që e pyet një grua në komunitetet e vogla në Serbi që merr pjesë në mbrojtjen e pyjeve, lumenjve, pra natyrës, përgjigja e tyre është e thjeshtë: thonë se nuk kanë bërë asgjë të jashtëzakonshme, dhe për këtë më mirë të pyesësh një burrë. Përfundimi logjik është që gratë pothuajse gjithmonë janë në vijën e parë të angazhimit mjedisor, por zëri i tyre nuk dëgjohet sa duhet. Sidomos sot, kur çështjet mjedisore kanë arritur momentumin social, por gjithashtu politik, tani papritmas burrat shfaqen si agjentë të ndryshimit dhe në media zakonisht dëgjohet zëri i tyre. Së paku kështu ndodh në Serbi. Duke pas parasysh këtë, në vjeshtë të vitit 2020, është themeluar Rrjeti i grave për natyrë dhe mjedis”, ka thënë ajo, duke theksuar se krijimi i një rrjeti të tillë ka ndikim pozitiv në gjithë lëvizjen mjedisore në Serbi, por edhe për bashkëpunimin në nivel rajoni. 

“Në tri, katër vitet e fundit, në shikim të parë, angazhimi për mbrojtjen e lumenjve apo pyjeve, në fshatra dukej si mikro nismë me pak gjasa për sukses, por njerëzit janë ndërgjegjësuar se jeta dhe ekzistenca e tyre është rrezikuar nga shkatërrimi i burimeve natyrore dhe kjo ka ngjallur ndryshime sociale e mjedisore që më nuk mund të ndalen”, ka deklaruar ajo. 

Aktivistja nga Mali i Zi, Nina Pantoviq ka përmendur përvojën lidhur me kampin protestues disa ditor në mbrojtje të lumit Komarnica me qëllim të ndalimit të projektit për ndërtimin e një hidrocentrali të madh. Sipas saj në këtë rast është dëshmuar edhe njëherë se gratë mund të jenë të zgjuara, por edhe të furishme dhe të patrembura. Sipas saj, për ti vënë njerëzit në anën e duhur e tëra që nevojitet është që të ngjallet ndjenja e dashurisë për ambientin e tyre jetësor. “Njerëzit po i lidhim emocionalisht me lumin Komanica, sepse aty fillojnë dhe zgjidhen problemet. Vetëm duhet ta ngjallim emocionin e dashurisë te njerëzit, sepse shumë gjëra ndodhin nga urrejtja”, ka thënë Pantoviq. 

Gresa Hasa nga Shqipëria ka argumentuar të përbashkëtat që kanë kauza feministe dhe ajo ekologjike, pasi sipas saj rrënja e problemit, qëndron te sistemi i vlerave hierarkike, ku supremacia ekonomike dhe patriarkale dominojnë jetën shoqërore dhe natyrën. Madje ka nënvizuar se si nismat në mbrojtje të vlerave natyrore, si shembulli i lumenjve të Vjosës e Valbonës në Shqipëri, pavarësisht rezultateve relativisht të suksesshme, kanë mbetur nën hijen e qasjes patriarkale dhe me nota nacionaliste.

“Parrulla si “Mos ma prek Valbonën” apo “Mos ia [QR] Vjosës”, edhe pse duken si kreative, megjithatë i përkasin një gjuhe patriarkale”, ka thënë ajo për të sqaruar se një gjë e tillë fillon nga marrëdhëniet brenda familjes, ku “Valbona” e “Vjosa” konsiderohen si pronë të burrave, që nuk duhet prekur nga burrat tjerë. “Sepse, cenimi i tyre nga të tjerë burra përkthehet në cenim të nderit burrëror, mjaftueshëm sa për të aktivizuar hakmarrjen ose grishur egon”, ka deklaruar ajo. Në vijim Hasa ka shpjeguar se si aktivizmi për mbrojtjen e mjedisit nuk është një tjetër fushë e zaptuar nga burrat që luftojnë njëri-tjetrin, por që ka të bëj me një përpjekje gjithëpërfshirëse që nuk nxitet nga urrejtja, hakmarrja apo dëshira për të dominuar, dhe se në qendër ka dashurinë e barazinë. 

Në përmbyllje të diskutimit, aktivistet kanë shprehur bindjen se gratë në rajon duhet të qëndrojnë të bashkuara në angazhimet e tyre për mbrojtjen e mjedisit. Njëkohësisht kanë porositur vendimmarrësit se çështjet mjedisore duhet ti shqyrtojnë përmes prizmit të barazisë gjinore. Ndërsa aktivistët i kanë përkujtuar se lëvizja Ekofeministe është inkurajim për rifokusimin e këndvështrimit, me qëllim të zhvillimit të modeleve të qëndrueshme e gjithëpërfshirëse, të cilat marrin parasysh pikëpamje e qasje të ndryshme.

© PRIZMA MEDIUM

Ky lajm është prodhuar me mbështjetjen financiare të Fondacionit të Kosovës për Shoqëri të Hapur. Pikëpamjet e shprehura në këtë publikim janë të Shoqatës Media e Prizrenit dhe në asnjë mënyrë nuk mund të konsiderohen si qëndrim i Fondacionit të Kosovës për Shoqëri të Hapur.