Një histori e shkurtër e 1 Majit

Së pari, punëtorët e ndërtimit dhe gurgdhendësit në Australi organizuan një protestë, duke kërkuar që ta kenë orarin e punës 8-orë në ditë. Në vitin 1856, punëtorët që protestuan për orarin e gjatë të punës në marshimin nga Universiteti i Melburnit drejt Parlamentit shprehën kërkesën e tyre për një ditë me orar 8 orësh. Tridhjetë vjet më vonë, më 1 maj 1886, punëtorët nën udhëheqjen e Konfederatës së Sindikatave të SHBA-së organizuan një grevë kundër orarit të punës 6 ditë në javë me 12 orë në ditë, duke kërkuar 8 orë punë në ditë. Qëllimi ishte zvogëlimi i orëve të punës dhe mbrojtja e punëtorëve për një jetesë më të mirë. Megjithatë, për sa i përket rezultateve të saj, nuk ishte një lëvizje që u mjaftua vetëm me kaq.

Njerëzit me lëkurë të zezë, të cilëve deri në atë kohë u ndalohej hyrja në parqe, iu bashkuan protestave atyre me ngjyrë të bardhë dhe së bashku hynë në Parkun Kombëtar në Çikago. Kjo tregonte se ishte kapërcyer një prag i rëndësishëm dhe gazetat e periudhës botoheshin me titullin “Kështu u shemb muri i paragjykimeve”. Protestat përfunduan me dhunë të përgjakshme me ndërhyrjen e ashpër të policisë. Megjithatë, akumulimi i energjisë që filloi në Australi në 1856 u përhap në të gjithë protestat në SHBA.

Tre vjet më vonë, në Ndërkombëtaren e Dytë të mbajtur në Paris në 1889, u vendos që 1 Maji të festohej si Dita e Punëtorëve në të gjithë botën. Prej asaj dite, 1 Maji nuk ishte vetëm Dita e të Drejtave të Punëtorëve, por edhe një ditë e rëndësishme ku ishin të dukshme kërkesat e të drejtave të njerëzve që i janë nënshtruar çdo lloj diskriminimi.



1 maji në historinë tonë të përbashkët:

Në fillim të viteve 1900, qeveritë në Ballkan nuk lejuan kremtimin e 1 Majit. Më 1 maj 1920, pjesëtarët e ushtrisë hapën zjarr ndaj punëtorëve që u mblodhën në orët e para të mëngjesit në Pula të Kroacisë dhe organizuan një marsh proteste. Pas protestës, e cila rezultoi me vdekjen e 7 punëtorëve dhe plagosjen e më shumë se 100 punëtorëve, punëtorët bënë ndërprerjen e punës.

Pas Luftës së Dytë Botërore, në qeverinë socialiste, 1 Maji u bë një festë kombëtare ku festoheshin të drejtat e punëtorëve dhe nuk organizoheshin protestat nga sindikatat dhe organizatat e majta. Në vitet 1960 që nga orët e para të mëngjesit në kampet e ngritura në qendra të ndryshme, 1 Maji u kthye në një festë festive të shoqëruar me djegien e zjarrit dhe me ceremoni të ndryshme shtetërore. Në vitet 1970, shohim se 1 maji u shndërrua në argëtim, dhe fillonte që në mëngjes me përpjekjen e njerëzve për të rrëmbyer një vend në zonat e piknikut. Në këtë periudhë kur shteti social kujdesej për të drejtat e punëtorëve, 1 maji i ngjante më shumë një karnavali dhe argëtimi. Atmosfera nacionaliste e viteve 1980 filloi t’i afrohej 1 majit me një distancë dhe solli në mendje koncepte si uniteti, të drejtat dhe lufta për të drejtat në të gjitha aspektet.

Megjithatë, në atmosferën e paarsyeshme raciste të viteve 1990, askush nuk mendonte më për Ditën e 1 Majit. Nuk ishte dita për të folur për të drejtat e punëtorëve. Kjo ditë ishte dita e realizimit të ideve se si të shkatërrojmë mikun tonë të ngushtë, me “ëndrra të mëdha” të shoqëruara me diskurse në të cilat përkatësia dhe identitetet vihen në pah.


1 maj në sistemin e ri botëror:

Sot 1 Maji festohet si festë publike në Kosovë. Ndërsa disa prej nesh e festojnë këtë ditë si një ditë pikniku tradicional që nga vitet 1970, disa prej nesh e përdorin këtë festë në qendrat tregtare dhe restorantet, numri i të cilave po rritet dita-ditës. Çështja e të drejtave të punëtorëve në Kosovë dhe lufta për të drejtat kundër të gjitha llojeve të diskriminimit nuk përbën një çështje të rëndësishme sot; Për fat të keq. Sindikatat nën kontrollin e partive politike janë larg funksionimit si sindikalist. Ne kemi qenë dëshmitarë gjatë grevave të fundit që nuk ka asnjë qëllim, besim apo kërkesë për të përmbushur siç duhet këtë funksion. 

Përmbajtja pothuajse boshe e ueb-faqes së Asociacionit të Sindikatave të Pavarura të Kosovës pasqyron të dhëna të mjaftueshme për fazën e sindikatës, për çështje si të drejtat sindikaliste dhe për përmbushjen e detyrave dhe përgjegjësive të sindikatës. Të drejtat e punëtorëve në sektorin privat janë në mëshirë të tregut. Një numër i rrallë shembujsh të mirë dhe një numër i madh i shembujve të këqinj, duhet të gjejnë një hapësirë ​​jetese në të njëjtin mjedis. Duke tërhequr vëmendjen për shumë mangësi, në tezën e doktoraturës së Muhamet Binakut, i cili ka analizuar të drejtat e punëtorëve që punojnë në sektorin publik dhe privat në Kosovë në vitin 2017, zhvillimi i të drejtave të punëtorëve në Kosovë shqyrtohet nga një këndvështrim historik. Me rastin e pandemisë së fundit kemi qenë dëshmitarë të numrit të madh të punonjësve të paregjistruar. Me keqardhje kemi mësuar se shumica e punonjësve nuk kanë njohuri se çfarë është punë e regjistruar apo e paregjistruar. 

Kjo mungesë informacioni do të paraqitet si “rrjedhë e natyrshme e jetës” në periudhën e ardhshme ose (që sigurisht do të) zgjerohet duke u planifikuar dhe menaxhuar. 

Për shembull, është e sigurt se përkufizimi i punëtorit dhe punonjësit në kuptimin klasik do të ndryshojë me teknologjizimin dhe do të ketë nga ata që argumentojnë se është e pakuptimtë të diskutohet e gjithë kjo literaturë. Në një farë mënyre, sistemi ka nevojë për pak Huntington dhe pak Fukuyama në çdo periudhë. Megjithatë, kjo na bën të kujtojmë faktin se 1 maji nuk është thjesht një lëvizje e cekët që synon rregullimin e orarit të punës. Kjo kujtesë tashmë përfshin shqyrtimin e dinamikës së sotme dhe interpretimin e këtij akumulimi të madh me dinamikë të re.

Fjala e fundit:

Gëzuar 1 majin për të gjithë ata që e festojnë, ata të cilët kanë një dije kolektive të rëndësishme dhe të vlefshme, në mbrojtjen e të drejtave të njerëzve që rrjedhin vetëm nga të qenit njerëzor dhe në udhëheqjen e lëvizjes masive të atyre që diskriminohen. 

✎ Bengi Muzbeg

© PRIZMA MEDIUM