I AM AI AM I

Filmat për hapje dhe mbyllje të festivalit janë një përzgjedhje e dalë nga bashkëpunimi që nisi me Lumbardhin vitin e kaluar. Për shkak të 70-vjetorit të Kinemasë Lumbardhi (Bistrica) vitin e kaluar, hulumtimi i thelluar i filmave të shfaqur në këtë kinema filloi të jepte rezultate në forma të ndryshme.

Në përputhje me konceptin e festivalit, Dokufest do të hapet këtë vit me filmin e Stanley Kubric 2001: A Space Odyssey dhe do të mbyllet me kryeveprën e Ridley Scot, Blade Runner: Final Cut.

Në këtë artikull do të jepen disa vlerësime filmike përmes seksionit Balkan Dox, i cili është seksioni kryesor konkurrues i festivalit dhe më pas do të përmendet shkurtimisht programi special i shfaqjes. Fillimisht, le të fillojmë duke thënë se ky vlerësim, si të gjitha vlerësimet e tjera, madje edhe vendimet e jurisë, është subjektiv dhe në disa raste “i paplotë”.

Another Spring

Ky film ka të bëjë para së gjithash për Prizrenin, Kosovë. Ibrahim Hoti, i cili shkoi në Arabinë Saudite për haxh në vitin 1972, vuri re se kur u kthye në vendlindje, iu shfaqën disa simptoma të papara.

Durmish Celina dhe Xhelal Xhibo, mjekë në spitalin e Prizrenit, i marrin seriozisht këto simptoma dhe u fokusuan në mobilizimin e gjithë Jugosllavisë, pasi konstatuan që sëmundja është në proces përhapjeje. Ndërsa filmi na kujton pandeminë e fundit Covid 19 me pamjet e tij arkivore, ai gjithashtu dëshmon luftën sistematike në 1972. Në fund të fundit, filmi na paraqet pasqyrimin e industrisë së kujdesit shëndetësor të lënë në mëshirën e tregut në vitin 1972 dhe sigurisht që na bën të mendojmë.

Filmi i Mladen Kovačević-it Another Spring u shfaq premierë në Festivalin e Filmit në Karlovy Vary vitin e kaluar, duke qenë bashkëprodhim i Serbisë, Francës dhe Katarit.

Aurora’s Dream

Filmi Aurora’s Dream përbëhet gjithashtu nga imazhe të marra para dhe gjatë pandemisë së fundit. Duke iu referuar përrallës së Bukuroshes së Fjetur, filmi paraqet anën e errët, hakmarrëse të natyrës dhe anën bujare njëkohësisht.

Pra zbut mallkimin 100-vjeçar të vdekjes duke e kthyer në gjumë. Shumë njerëz që takohen virtualisht në film e shohin të pandërgjegjshmen si një mbretëri të shfrenuar dhe pranojnë se realiteti ynë përmban të dhëna të rëndësishme. Gjithashtu ndan ëndrrat e saj. Kështu, i referohet përpjekjes së personit për të injoruar karakteristikat e veta. Ky film i dëshmon publikut guximin e tejkalimit të frikës nga përballja me vetveten.

Aurora’s Dream, me regji të Dragana Jovanović, bashkëprodhuar me Francën, Gjermaninë, Serbinë dhe SHBA-në, pati premierën e saj ndërkombëtare në Festivalin e Filmit në Marsille në Qershor.

Stuntwomen

Në analizën e filmit, ka studime shumë të vlefshme dhe të rëndësishme se si pozicionohen gratë në filma në botën akademike. Përfaqësimi i gruas, përfaqësimi i trupit femëror, fetishizimi dhe normalizimi i saj kanë një peshë të rëndësishme në studimet e sotme feministe dhe akademike. Epo, ndërkohë që paraqitja e gruas si objekt pasiv, viktimë seksuale në filma krijon një konstruksion kulturor problematik, nga ana tjetër ka përjetime fizike, reale.

Filmi për gra Stuntwomen fokusohet një për një në atë që është duke qenë jashtë të gjitha konsideratave teorike dhe etike. Ai e kthen kamerën e tij jo tek aktoret femra në filma, por tek dublueset. Kur një grua e pozicionuar si viktimë në një film aksion është duke ikur nga një burrë vrasës, cila është gruaja e vërtetë që luan në të vërtetë në ato skena të rrezikshme?

Jo bukuritë e lëmuara që shohim në postera, sigurisht!

Filmi zviceran Stuntwomen nga Elena Avdija pati premierën ndërkombëtare në IDFA.

Three Sparks

Filmi i referohet kodeve sociale me pyetjen se cili është roli dhe “detyra” e gruas në shoqëri. Three Sparks është një film që trajton probleme me një rrëfim poetik dhe i mungojnë përgjigjet e thjeshta. Në veçanti, shqyrton marrëdhëniet e njerëzve që jetojnë në fshatrat e Shqipërisë së Veriut me ligjet e rajonit. Po ashtu përmendet se një grua që nuk dëshiron të martohet lejohet të jetojë si burrë. Kah fundi i filmit, bëhet ndryshimi i objektivit dhe jep ndjesinë e një dokumentari kërkimor me pamje të kamerave me rezolucion të lartë. Three Sparks, një bashkëprodhim i Shqipërisë dhe Meksikës nga Naomi Uman, bëri premierën botërore në Festivalin e Filmit në Roterdam.

The House in Kraljevec

Mendojeni një shtëpi. Në të kanë jetuar Abdulah Sidran, Goran Babić, Ayllu grubu, Igor Kordej, Goran Pavelić Pipo, Milan Trenc, Davor Slamnig dhe Pjer Žardin. Këta emra janë emra të njohur për ata që njohin jetën kulturore dhe artistike të Jugosllavisë.

Emrat që përmendëm më sipër u ndikuan nga atmosfera raciste e viteve 90- ta dhe migruan në vende të ndryshme. Amerikën e Jugut, Kanada, Nju Jork, Hagë, Beograd, Sarajevë dhe Lubjanë. Pronari aktual i shtëpisë, Pero Kvesić, mundohet të kthejë kokën pas duke kontaktuar banorët.

Filmi kroat i Pero Kvesić The House in Kraljevec po bën premierën botërore në Dokufest.

Ingresso Anımali Vivi

Kafshët nga Evropa Lindore sillen në objekt në një rajon afër kufirit slloven për të furnizuar ushqimin dhe industrinë e Italisë.

Në këtë objekt, ku ka shirite të gjata e të holla si rrugë vdekjeje, është vetëm një qen që hyn dhe del i gjallë. Igor Grubic e kthen kamerën e tij në një qen që vepron sipas instiktit në këtë objekt ku mijëra kafshë jetojnë momentet e tyre të fundit.

Filmi kroat i Igor Grubic Ingresso Animali Vivi pati premierën botërore në Festivalin e Filmit në Roterdam.

Special Programmes

Së fundi, do të doja të prekja shkurtimisht Programet Speciale. View From the World përfshin festivalet më të mira të filmit si zakonisht, ndërsa Kanadaja është vendi i fokusit. Një paraqitje e shkurtër e Kanadasë mund të gjendet në përzgjedhjen e Spotlight Québec.Në rubrikën e Shfaqjeve Speciale ju jepet mundësia të përjetoni sërish filmin 117 të Besim Sahatçiut të vitit 1976 dhe Snajka: Diary of Expectations shquhet si një nga filmat e preferuar.

Në seksionin “With No Before and After: Films on Film”, shfaqen filma për mjeshtra të mëdhenj si Alfred Hitchcock, Werner Herzog dhe Jonas Mekas. Në këtë pjesë, përballemi edhe me një përzgjedhje që trajton këndvështrimin e Paulo Rocha, referencat e Robert Bresonit, pyetjet ontologjike se çfarë është kinemaja, shqetësimet estetike dhe kufizimet industriale.

Së fundi, do të doja të shënoj një film jo shumë të njohur në seksionin e BLAST FROM THE PAST: FROM THE ARCHIV OF LUMBARDHI. Filmi i Dušan Vukotić’-it i vitit 1982 VISITORS FROM THE ARKANA GALAXY, i cili fitoi çmimin OSCAR me animacionin Surogat në vitin 1962, është në programin special të shfaqjes për entuziastët e tij.

Detajet që do të zbulohen në kinema sa vijnë e shtohen me kalimin e kohës.

Shikim të këndshëm.

✎ Bengi Muzbeg

© PRIZMA MEDIUM