20 vjet me DokuFest

Le të kthehemi në ditët kur u themelua DokuFest. Çfarë qyteti ishte Prizreni dhe si lindi ideja për të nisur një festival në këtë qytet?

Le të kthehemi. Ishte viti 2002. Pas luftës… Nuk kishte kinema. Nuk kishte pothuajse asgjë. Nga ana tjetër, ne e kishim në mendje kinemanë, e kishim në mendje ta ngjallnim kinemanë Lumbardhi. Si mund ta shfaqnim sërish një film aty? Kështu e nisëm. Në fillim të festivalit synohej rikthimi i kinemasë në Lumbardh. Përveç këtij qëllimi, në atë kohë nuk ekzistonte një motiv tjetër. Një vizion? Gënjeshtër! S’kishte, u zhvillua më vonë. Në qytet nuk kishte as kinema, as teatër, as koncerte. Kishte vetëm tri-pesë kafene. Dilnim nga njëra e shkonim tek tjetra. Kryesisht, fokusi ishte në shembjet që u shkaktuan gjatë luftës. Nuk kishte asnjë iniciativë kulturore. Ideja e festivalit ishte në fakt reagimi ynë ndaj boshllëkut kulturor. Mbushja e boshllëkut me një hap të vogël.

Si vendosët për emrin e festivalit dhe a ju kujtohet ndonjë emër tjetër që është sugjeruar?

Ka qenë një vend i quajtur Kafe 2000. Ne ishim ulur atje një mbrëmje duke folur për festivalin. Do ta bëjmë një festival, por ende nuk ka emër. Nuk e mbaj mend se e kujt ishte ideja për momentin, por atë mbrëmje erdhi një propozim i quajtur ‘DokuFest’ dhe thamë që është kjo. Kështu vazhduam me emrin ‘DokuFest’. Sugjerime dhe ide të tjera nuk më kujtohen.

Nëse përpiqemi të përmbledhim vitin e themelimit të DokuFestit dhe sot, çfarë komenti mund të jepni?

Sigurisht, ekziston një ndryshim i madh që nga dita e parë e themelimit e deri më sot. Nëse them se viti i parë qe si për shaka ose prej mërzisë sonë, mbetet e mangët, por në njëfarë mënyre ne e bëmë këtë nga vetë mërzia. Tani ‘DokuFest’ është një festival i madh. Më shumë se një festival. Projekte të ndryshme, programe edukimi, ka shumë dallime… Ne nuk e kishim as një vend më parë, tani kemi edhe një vend. Ne jemi më mirë financiarisht. Tani ka sukses e reputacion dhe është një përgjegjësi shumë më e madhe. Ekziston një strukturë institucionale. ‘DokuFest’ është më shumë se një festival, është një organizim kulturor. Vatër e produksionit dhe divizion i edukimit.

Ne po merremi me shkolla, mësues dhe studentë. Kemi një pjesë të rëndësishme se si mund të përdoren filmat në shkolla. Gjatë festivalit, përveç shfaqjes së filmave, ka edhe intervista dhe takime ku prekim çështje të rëndësishme.

Si bëhet përzgjedhja e filmave për festivalin?

Përzgjedhja është zhvilluar bashkë me festivalin. Në dy-tre vitet e para, gjithsesi nuk mundeshim t’i zgjedhnim filmat. Nuk kishim vetëbesim. I dërgonim filma një redaktori dokumentarësh në televizion. Pas kësaj, ne i ftuam dy regjisorë dhe u thamë, ne do t’i sjellim filmat, ju bëjeni përzgjedhjen.

Ndërkohë, ne përfituam përvojë dhe thamë se mund ta bëjmë këtë punë tani. Aktualisht në seksionin kualifikues është një ekip prej 20 personash. Ka tre komisione të ndryshme për filma dokumentarë, të shkurtër dhe filma për fëmijë. Ne i shikojmë dhe i filtrojmë filmat së bashku me një grup të madh nga Kosova, Beogradi, Berlini, Amerika dhe Kanadaja. Ekziston një sistem vlerësimi dhe notimi. Sistemi i notimit është i rëndësishmi për ne në përzgjedhjen e filmit.

Vullnetarët janë pjesë e rëndësishme e festivalit. Nga ana tjetër, të rinjtë gjejnë mundësinë të punojnë në një organizatë kulturore dhe të krijojnë miqësi të reja. Mund të na flisni për DokuFestin dhe vullnetarizmin?

Sigurisht që ekziston edhe krenaria e kësaj pune tek të rinjtë. Edhe ata/ato janë krenarë që janë pjesë e DokuFestit dhe ne jemi krenarë me ata/ato. Vullnetarizmi është një ide që ekziston që nga fillimi i festivalit. Gjithsesi, ne kemi qenë të gjithë vullnetarë për të paktën pesë vitet e para. Ideja e krijimit, qëndrueshmëria e tij ishte vullnetarizmi. Ne nuk jemi vend i pasur siç janë Suedia apo Kanadaja, nëse nuk e bëjmë këtë në baza vullnetare, nuk mund të realizohet. Promovimi i punës dhe arritja deri në një pikë është e rëndësishme. Dikur, i bartnim edhe kabllot normalisht dhe bëmë vullnetarisht punë të vogla ndërtimore. Është një punë shumë normale dhe e natyrshme. Kjo filozofi vazhdon akoma, ne punojmë deri në 5 të mëngjesit kur është e nevojshme.

Së fundmi kam marrë pjesë në një festival në Zvicër. Kam kaluar një kohë shumë të mirë. Dy drejtorë festivali kaluan në barin e një lokali një mbrëmje dhe shërbyen prej andej gjithë natën. Ishte një moment shumë i këndshëm. Kjo është arsyeja pse ne dolëm vullnetarë për gjithçka pa hezitim. Duhet të jemi shembull për të rinjtë. Është e rëndësishme t’ia mësosh këtë një të riu që vjen këtu. Prandaj them se jemi krenarë për ta. Ata gjithashtu ndjejnë krenari për festivalin.

Së fundmi filmat e dy regjisorëve që i njohim nga DokuFesti i shohim në festivale ndërkombëtare. Si u zhvillua kjo histori suksesi?

T’i përgjigjem kësaj pyetjeje vetë, do të ishte e komplikuar pasi Samiri ka qenë me ne që nga themelimi i festivalit. Kurse Learti ka qenë në festivalin tonë që nga mosha 14-vjeçare dhe ai mësoi shumë gjëra këtu.

Me kalimin e kohës mësuam se sa e rëndësishme është që të rinjtë të kenë një derë. Ne kemi parë se sa e vlefshme është për të rinjtë të mësojnë filma, të shikojnë filma dhe të punojnë me to nëse kanë ide. Gjithmonë përpiqemi t’i ndihmojmë këto ide këtu. Kjo është arsyeja pse me kalimin e kohës blemë disa pajisje dhe filluam të krijonim një qendër filmi. Ne e krijuam këtë qendër filmi 10 vjet më parë dhe këta filma të shfaqur në festivale ndërkombëtare janë rezultat i atyre 10 viteve. Nuk u realizua menjëherë. Derisa ne nuk dinim të përgatisnim një program kur u krijua festivali, tani kemi një nga programet më të mira të filmit në Evropë dhe filmat e parë që u zhvilluan me këtë ide ishin mesatarë. Por, filmat aktualë janë shfaqur në Kanë, Locarno dhe Berlinale.

Besoj se nëse punohet për një ide dhe një vizion, një ditë do të japë frytet e saj. Ne jemi shumë të fokusuar në këtë punë. Nuk kemi bërë marrëveshje me askënd në programet tona filmike në festival. Këtë mund të them se e kam parë në shumë festivale. Njëri është shoku im, le t’ia vendosim filmin, njëri ka dhënë para le ta fusim në program, nuk ka gjëra të tilla këtu. Gjithçka që na intereson në programin tonë të filmit është cilësia! Cilësia dhe vetëm cilësia…

Publiku do të shikojë filma cilësorë. Talentet e rinj, të cilët mund të frymëzohen nga këta filma cilësorë, mund të krijojnë vepra të reja. Jemi përpjekur të jemi burim frymëzimi me programet tona filmike. Pra, në fakt këto rezultate nuk janë surprizë për mua. Mendoj dhe shpresoj që në të ardhmen të ketë filma edhe më të mirë. Numri i Samirëve, të filmave si “Pa Vend”, të Leartëve do të rritet edhe më shumë.

Çdo edicion e ka një emocion dhe vështirësi të ndryshme, por së fundmi, ne kemi qenë në kontakt me një Pandemi. Në këtë proces ju organizuat festivalin online. Çfarë vështirësish keni përjetuar?

Pandemia ka paraqitur një sërë sfidash. Vitin e kaluar na u desh ta organizonim festivalin online. Na mësoi dinamika të ndryshme. Nuk mund të them që më pëlqeu shumë, por na mësoi si të përshtatemi shpejt me situata të ndryshme. Ka ndryshuar disa nga zakonet tona dhe do të vazhdojë ta bëjë këtë. Ne jemi një organizatë, në të cilën bëjnë pjesë shumë njerëz. Në këtë pikë u përballëm me probleme. Nuk mund të ishim bashkë. Udhëtimi ishte një problem. Na u desh të punonim me praktika dhe probleme të ndryshme si kjo. Megjithatë, krahasuar me vendet e tjera, mendoj se ne e kaluam pak më lehtë këtë proces. Shpresoj që të mos i kemi më të njëjtat probleme.

A mendoni se zhvillimi i strukturave teknologjike është i mjaftueshëm në një vend ku mbahet një festival si DokuFest-i?

Teknikisht jemi prapa. Festivali gjithashtu duhet të zhvillohet më shumë teknikisht. Teknologjia po zhvillohet shumë shpejt. Është e vështirë t’i kapësh ato hapa. Sidomos për një festival si i yni që ka projektime në hapësira të jashtme. Ekonomia jonë duhet të jetë më e fortë për ta kapur hapin me këtë teknologji. Nuk duket e mundur,  që së shpejti të arrihet një teknologji e klasit botëror. 

Le të ndalemi tek DokuPhoto. Deri më tani, DokuPhoto-s i janë bashkuar fotografë shumë të rëndësishëm. Në edicionin e fundit, fokusi dukej se ishte kryesisht tek edukimi. Si do të vazhdojë DokuPhoto?

Pothuajse të gjithë nga themeluesit e festivalit ishin fotografë. Ne nuk do të largohemi nga DokuPhoto. Këtë vit hodhëm një hap të ri. Ne menduam për një DokuPhoto të re. Këtu theksim i kemi dhënë fjalimeve dhe masterclass-ëve. Ne kemi ndarë më pak hapësirë ​​për ekspozitat klasike, sepse mendojmë se fotografët e rinj mund të përfitojnë më shumë nga intervistat dhe programet e edukimit. Këtë vit, pati fjalime dhe masterclass me pjesëmarrjen e Ron Haviv dhe Paul Lowe. Këto i rregulluam bashkë me VII agency (agjencia VII-të). Kështu do të jetë edhe në vazhdim.

Intervistë: Suer Celina

© PRIZMA MEDIUM

*Kjo përmbajtje është përgatitur me mbështetjen e CHwB Kosova dhe platformës GërrGërr