E ardhmja e ndotjes së mjedisit është ende e mjegullt

✎ Adelina Hasani

Ndotja e mjedisit është një nga faktorët më të rëndësishëm që ndikojnë në shëndetin e njeriut, duke shkaktuar vdekje të parakohshme, sulmevee në tru, sëmundjes së mushkërive, kancerit, etj. Sipas raportit të Bankës Botërore, përllogaritet se rreth 760 njerëz vdesin para kohe çdo vit në Kosovë për shkak të ekspozimit ndaj ndotjes së ajrit. Rreth 11 për qind të kësaj barre shëndetësore e bartë qyteti i Prishtinës. Ndërkaq, Kosova renditet e para në numrin e viteve të humbura të jetës si rezultat i vdekjeve të parakohshme. Vitet e humbura të jetës, përcaktohen si vitet e mundshme të jetës së humbur për shkak të vdekjes së parakohshme.

Sidomos në dimër, viset urbane përballen me episode të rënda të tymit e mjegullës, të shkaktuara nga rritja e kërkesës për ngrohje, që kryesisht sigurohet nga djegia e karburanteve të ngurta. Nivelet e larta të ndotjes së ajrit janë të pasigurta për popullatën e Kosovës dhe shkaktojnë pasoja të dëmshme shëndetësore.

Sipas Ministrisës së Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor (2012), burimet kryesore të ndotjes së mjedisit në Kosovë, janë: termocentralet me qymyr (Kosova A dhe Kosova B) që janë aktive gjatë gjithë vitit; transporti rrugor (kryesisht brenda qytetit); druri dhe qymyri, si burime kryesore të energjisë në amvisëri dhe në sistemin e ngrohjes qendrore, industrisë̈; bujqësia dhe mbeturinat.

Ndonëse Kosova përballet edhe me kapacitete të kufizuara njerëzore dhe financiare për të adresuar çështjen e mbrojtjes së mjedisit, Raporti i Progresit ka theksuar nevojën e një vullneti më të madh politik për të adresuar degradimin e mjedisit. Niveli i lartë i ndotjes së ambientit në Kosovë është e domosdoshme për ndërmarrjen e politikave për të adresuar në mënyrë strategjike dhe sistematike çështjen e ndotjes së mjedisit në Kosovë.

Ndërkaq, edhe pse Kosova vazhdon të mbetet në listën e shteteve më të ndotura në botë, qytetarët e saj janë të vetëdijshëm për të drejtat e tyre për një mjedis të pastër. Sipas Pulsit Publik 2020, qytetarët/et e Kosovës del që kanë njohuri për të drejtat e tyre (16.1% kanë shumë njohuri për këtë temë dhe 32.7% kanë njohuri mesatare) për të jetuar në një mjedis të shëndetshëm dhe të pastër. Mirëpo kjo situatë nuk ka reflektuar që qeveria (apo qeveritë të deritanishme) të hartojë politika strategjike për të ndaluar ndotjen e mjedisit.

Së fundi, cilësia e ajrit është pjesë e legjislacionit që vendet duhet të përmbushin para se të hyjnë në BE. Kështu, procesi i anëtarësimit në BE është një nxitje e rëndësishme për ta përshtatur legjislacioni dhe adoptuar përvojat pozitive të shteteve tjera të BE-së, se si mund të përmirësohet cilësia e ajrit. Në anën tjetër, çështja e mbrojtjes së mjedisit në përgjithësi ka ndikuar në mobilizimin e shumë aktivistëve, gazetarëve në rajon, duke themeluar lëvizje rajonale kundër degradimit të mjedisit. Për shembull iniciativa ambientaliste “Save the Heart of Europe”, ka marr përmasa rajonale, duke ndikuar në mobilizim të aktivistëve kundër degradimit të mjedisit.

Ky lajm është prodhuar me mbështjetjen financiare të Fondacionit të Kosovës për Shoqëri të Hapur. Pikëpamjet e shprehura në këtë publikim janë të Shoqatës Media e Prizrenit dhe në asnjë mënyrë nuk mund të konsiderohen si qëndrim i Fondacionit të Kosovës për Shoqëri të Hapur