Aftësitë e leximit të medias
Esin Muzbeg
Duke vënë në pikëpyetje aspektet e dështuara të medias, është e mundur të arrijmë deri tek funksionimi më i mirë. Përmirësimi i këtij funksionimi nuk është vetëm detyrë e profesionistëve, por edhe e lexuesve.
Përvetësimi i aftësive të edukimit medial nuk kërkon një sfond intelektual. Nuk kërkon as një program intensiv trajnimi. Të jesh lexues i ndërgjegjshëm, mjafton për shumë gjëra. Të dish që një staf i ndërgjegjshëm po punon pas këtyre përmbajtjeve dhe të mendosh se i shërben një qëllimi, lejon të bësh një fillim të mirë.
Të gjitha mesazhet e shpërndara përmes mediave gjenerohen nga një grup praktikash profesionale dhe ndahen duke i formatuar sipas audiencës së synuar. Procesi i prodhimit të tij ka një kuadër ideologjik. Njerëzit i marrin këto mesazhe sipas botëkuptimit dhe gjykimit të tyre vlerësues.
Megjithatë, ndonjëherë në këtë proces, mund të ketë njerëz që prodhojnë me vetëdije informacione të çrregullta ose njerëz naiv që kontribuojnë në të pa dashje. Në shumicën e rasteve në sistem ekziston një paragjykim, vendosmëri ose orientim. Megjithatë, vetë gazetaria ka një rëndësi të madhe për funksionimin e demokracisë dhe për funksionimin e shoqërisë demokratike.
Prandaj, para së gjithash është e nevojshme të përcaktohet vendi i medias në një shoqëri demokratike dhe t’i jepet vendi që meriton. Duke e bërë këtë dhe duke vënë në pikëpyetje aspektet e dështuara është e mundur që media të funksionojë më mirë. Përmirësimi i këtij funksionimi nuk është vetëm detyrë e profesionistëve, por edhe e lexuesve. Kjo kalon përmes zotërimit të aftësive të edukimit medial.
Ndaj informacionit (në këtë kontekst informacion dhe lajm) e drejta e qasjes është një nga të drejtat më themelore të njeriut. Kombet e Bashkuara gjithashtu e konsiderojnë qasjen në internet një të drejtë të njeriut. Prandaj, njohja dhe qasja në kanalet mediatike është një nga të drejtat tona më themelore. Duke qenë se e dimë se çfarë lloj qasjeje botuese prodhon Prizma Medium, ne kemi gjithashtu mundësinë të analizojmë përmbajtjen që nuk e dimë se kush e ka prodhuar dhe të kuptojmë se çfarë shërben ajo përmbajtje. Është gjithashtu e mundur të bëhet kjo në fazat e mëvonshme të qasjes.
Analizimi i përmbajtjes mund të na ofrojë këtë mundësi. Kur analizojmë një mesazh mediatik, duhet të shohim edhe elementët në formimin e tij. A është dhënë saktë burimi; a përmban paragjykime; a ishte për qëllime propagande apo bindjeje; a ka gabime logjike apo paragjykime ideologjike; të gjitha këto na japin mundësinë e analizimit të informacionit. Sepse, është e mundur që çrregullimi i informacionit të çojë në rezultate të gabuara dhe të dëmshme.
Informacioni i pasaktë mund të shkaktohet gjithashtu edhe nga një gabim. Por është e papranueshme që kjo të jetë e dëmshme. Koncepti i keqinformimit i referohet pranisë së përmbajtjes mashtruese në lajme ose krijimit të një konteksti të gabuar. Në përgjithësi, nuk është i qëllimshëm dhe përmban informacion jo të plotë. Fatkeqësisht, ka edhe shembuj të keqinformimit ku informacioni fshihet qëllimisht. Prandaj, mund të japë rezultate të gabuara si dhe të shkaktojë dëme. Prandaj, është e nevojshme të kihet parasysh se çdo informacion mund të jetë informacion jo i plotë dhe gjithmonë duhet të vihen në dyshim informacionet jo të plota. Kjo na jep neve përparësi të panumërta.
Në rastin e dezinformimit, ka një çrregullim informacioni të qëllimshëm. Është e mundur të ridrejtohet si rezultat i vendosjes së një konteksti të gabuar dhe prodhimit të përmbajtjeve të rreme dhe të manipuluara që nuk kanë asnjë lidhje me realitetin. Dezinformimi nuk ndodh si rezultat i gabimit. Çdo kanal që ndan përmbajtje dezinformative (mund të jetë një media ose miku juaj që shpërndan një përmbajtje të tillë në mediat sociale) nuk është i besueshëm.
Keqinformata, edhe nëse është e zbuluar dhe e vërtetë, nënkupton publikimin e përmbajtjes e cila është përgatitur me qëllim të keq. Përveç lajmeve të zbuluara, në këtë kuadër trajtohet edhe përhapja e përmbajtjeve me gjuhë urryese. Në këtë rast, mos besueshmërisë i shtohen lehtësisht edhe qëllimet e këqija. Në çështjet e tilla si shkelja e privatësisë, diskriminimi gjinor, racizmi, islamofobia, antisemitizmi, injorimi ose poshtërimi i grupeve të pa favorizuara ( … tema që mund të numërohen me qindra) të gjithë transmetuesit e këtyre përmbajtjeve janë të dëmshëm dhe të pabesueshëm.
Marrja e saktë e përmbajtjeve mediatike është e mundur vetëm pas një analize dhe vlerësimi të mirë. Ky proces analize dhe vlerësimi nuk është i vështirë, kërkon vetëm një aftësi praktike. Për këtë nuk ka nevojë për një akumulim intelektual apo një edukim që kërkon vite. Të jesh një lexues i ndërgjegjshëm mjafton për të kuptuar atë që lexon. Si e tillë, nuk është rastësi që ne shohim se si përmbajtjet mediatike që shfaqen para nesh befas fillojnë të përmirësohen. Media është një mjet ndërveprues. Dhe mediumi, nëse jo gjithmonë, është shpesh, po aq i rëndësishëm sa përmbajtja.